houbraken

“Reparateur van Anne Franks poederdoos” (dutch)

appeared in: Eindhovens Dagblad. July 12, 2002

Door Harrie Verrijt

Vrijdag 12 juli, In het atelier van Jos Houbraken in Oerle is altijd wat bijzonders te zien. Een poederdoos met een afbladderende schildpad uit het Anne Frankhuis of de scherven van een uit 1930 daterende porseleinen parfumflesje van het Koninklijk Huis. Anne Frank zelf en in ieder geval haar moeder, moeten de poederdoos hebben gebruikt, terwijl het parfumflesje wellicht in een echtelijke twist door Máxima richting Willem-Alexander is geworpen. In ieder geval zijn ze bij Jos Houbraken in goede handen. Hij zit al meer dan 25 jaar in het vak van restaurateur van antiek en kunst. ‘Dit zijn natuurlijk simpele opdrachtjes. Maar ze zijn wel leuk om te doen, juist omdat er een verhaal achter zit.’

Nog liever is Houbraken bezig met zijn specialiteit: email op antiek en kunst. ‘Email is complex en daar hou ik van. Het is niet meer dan glas gesmolten op metaal, maar het heeft ingewikkelde uitzeteffecten die voor ieder voorwerp anders zijn. Die moet je ontdekken en aanvoelen.’

Jos Houbraken legt uit hoe hij een zilveren lijstje van een reiswekker uit 1920 opknapt. ‘Het zilver is in een patroon gegraveerd en daarop zit een doorzichtige, beschadigde emaillaag. Deze oude laag moet ik met zuren verwijderen. Dan moet het zilver in de oven spanningsvrij worden en met zuur schoongemaakt. Het oppervlak wordt met diamant geslepen. Dan moet het opnieuw in de oven om een toplaagje te laten smelten en het zo mooi glad te laten worden.’

De bakermat van het vak van Houbraken (47) werd gelegd toen hij veertien was. ‘Ik was vaak thuis omdat ik epilepsie had. Schilderen vond ik leuk en ik mocht van een vriendin van mijn moeder, die een antiekhandel had, de wijzerplaat van een klok bijschilderen. Dat wil ik blijven doen, dacht ik en toen ik 19 was kon ik er mijn kost mee verdienen.’ Houbraken heeft zijn kennis op emailgebied zelf vergaard. Of opgedaan in het internationale circuit van kunstrestaurateurs. Hij noemt onder andere kringen rond het Louvre, het Rijksmuseum, het British Museum, de Koningin van Engeland en de Groothertog van Luxemburg.
Van deze laatste klant heeft Houbraken een bijbelomslag in restauratie. ‘Dit is echt een juweeltje van meer dan 1.000 jaar oud’, zegt hij. Het bestaat uit een ivoren gravure die Houbraken heeft schoongemaakt en een afbeelding van Jezus met vier evangelisten laat zien. Om deze plaquette vier metalen plaatjes waarop die evangelisten staan geëmailleerd. Drie van de afbeeldingen zijn echter nauwelijks zichtbaar. ‘Ik moet achterhalen door welke afbeeldingen de maker zich destijds heeft laten inspireren. Met hele fijne penselen reconstrueer ik dan de afbeeldingen in het email. De uitdaging is het er zo authentiek mogelijk uit te laten zien.’

“Oerlenaar knapt ’onschatbare’ staf op” (dutch)

appeared in: Eindhovens Dagblad. June 22, 2005

Door onze correspondent AD ADRIAANS

Woensdag 22 juni 2005 – OERLE – Sprakeloos was de bisschop van Haarlem, monseigneur Punt, toen hij de abtstaf van Egmond weer in handen had. De afgelopen maanden is de uit de veertiende eeuw stammende abtstaf – van onschatbare waarde – door Jos Houbraken (50) geconserveerd.

Oerlenaar Houbraken is een tot ver over de landsgrenzen erkend restaurateur van email. „Enkele jaren geleden ben ik benaderd door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen om de 36 geëmailleerde zilveren plaquettes die op de staf zitten te conserveren. De staf valt onder de belangrijkste kunstschatten uit de veertiende eeuw en komt daardoor voor op de lijst van het Nederlands Cultuurgoed. Jaarlijks worden de daarop voorkomende stukken gecontroleerd. Ruim de helft van het email op de plaquettes zat los, het zilver was geoxideerd en het oxide was zelfs onder het email gekropen.“.Samen met de Universiteit van Antwerpen is onderzoek gedaan naar de samenstelling van het email. „Toen bleek dat het uit de veertiende eeuw kwam, werd het heel belangrijk om al het email te behouden“, legt Houbraken het belang van de conservatie uit.
De uit drie delen bestaande staf is gemaakt van verguld zilver versierd met bloemmotieven en is 1,93 meter lang. De krul aan de bovenzijde is aan beide kanten versierd met twaalf geëmailleerde plaquettes met daarop afbeeldingen van apostelen. Op de nodus, het ’huisje’, zitten er zes, en op de kleine nodus ook nog eens zes.
Houbraken: „De conservatie van de abtstaf is voor mij de kroon op het werk tot nu toe. Het is het mooiste en belangrijkste stuk waar we tot nu toe aan hebben mogen werken.“
De staf, welke monseigneur Punt in 2001 bij zijn inauguratie tot bisschop gebruikt heeft, ligt inmiddels weer veilig in de kluis van het bisdom. Houbraken heeft op verzoek van de Mondriaanstichting een aanvang gemaakt met het documenteren van de historie ervan.

Samen met de Universiteit van Antwerpen is onderzoek gedaan naar de samenstelling van het email. „Toen bleek dat het uit de veertiende eeuw kwam, werd het heel belangrijk om al het email te behouden“, legt Houbraken het belang van de conservatie uit.

De uit drie delen bestaande staf is gemaakt van verguld zilver versierd met bloemmotieven en is 1,93 meter lang. De krul aan de bovenzijde is aan beide kanten versierd met twaalf geëmailleerde plaquettes met daarop afbeeldingen van apostelen. Op de nodus, het ’huisje’, zitten er zes, en op de kleine nodus ook nog eens zes.

Houbraken: „De conservatie van de abtstaf is voor mij de kroon op het werk tot nu toe. Het is het mooiste en belangrijkste stuk waar we tot nu toe aan hebben mogen werken.“

De staf, welke monseigneur Punt in 2001 bij zijn inauguratie tot bisschop gebruikt heeft, ligt inmiddels weer veilig in de kluis van het bisdom. Houbraken heeft op verzoek van de Mondriaanstichting een aanvang gemaakt met het documenteren van de historie ervan.