“Reparateur van Anne Franks poederdoos” (dutch)

appeared in: Eindhovens Dagblad. July 12, 2002

Door Harrie Verrijt

Vrijdag 12 juli, In het atelier van Jos Houbraken in Oerle is altijd wat bijzonders te zien. Een poederdoos met een afbladderende schildpad uit het Anne Frankhuis of de scherven van een uit 1930 daterende porseleinen parfumflesje van het Koninklijk Huis. Anne Frank zelf en in ieder geval haar moeder, moeten de poederdoos hebben gebruikt, terwijl het parfumflesje wellicht in een echtelijke twist door Máxima richting Willem-Alexander is geworpen. In ieder geval zijn ze bij Jos Houbraken in goede handen. Hij zit al meer dan 25 jaar in het vak van restaurateur van antiek en kunst. ‘Dit zijn natuurlijk simpele opdrachtjes. Maar ze zijn wel leuk om te doen, juist omdat er een verhaal achter zit.’

Nog liever is Houbraken bezig met zijn specialiteit: email op antiek en kunst. ‘Email is complex en daar hou ik van. Het is niet meer dan glas gesmolten op metaal, maar het heeft ingewikkelde uitzeteffecten die voor ieder voorwerp anders zijn. Die moet je ontdekken en aanvoelen.’

Jos Houbraken legt uit hoe hij een zilveren lijstje van een reiswekker uit 1920 opknapt. ‘Het zilver is in een patroon gegraveerd en daarop zit een doorzichtige, beschadigde emaillaag. Deze oude laag moet ik met zuren verwijderen. Dan moet het zilver in de oven spanningsvrij worden en met zuur schoongemaakt. Het oppervlak wordt met diamant geslepen. Dan moet het opnieuw in de oven om een toplaagje te laten smelten en het zo mooi glad te laten worden.’

De bakermat van het vak van Houbraken (47) werd gelegd toen hij veertien was. ‘Ik was vaak thuis omdat ik epilepsie had. Schilderen vond ik leuk en ik mocht van een vriendin van mijn moeder, die een antiekhandel had, de wijzerplaat van een klok bijschilderen. Dat wil ik blijven doen, dacht ik en toen ik 19 was kon ik er mijn kost mee verdienen.’ Houbraken heeft zijn kennis op emailgebied zelf vergaard. Of opgedaan in het internationale circuit van kunstrestaurateurs. Hij noemt onder andere kringen rond het Louvre, het Rijksmuseum, het British Museum, de Koningin van Engeland en de Groothertog van Luxemburg.
Van deze laatste klant heeft Houbraken een bijbelomslag in restauratie. ‘Dit is echt een juweeltje van meer dan 1.000 jaar oud’, zegt hij. Het bestaat uit een ivoren gravure die Houbraken heeft schoongemaakt en een afbeelding van Jezus met vier evangelisten laat zien. Om deze plaquette vier metalen plaatjes waarop die evangelisten staan geëmailleerd. Drie van de afbeeldingen zijn echter nauwelijks zichtbaar. ‘Ik moet achterhalen door welke afbeeldingen de maker zich destijds heeft laten inspireren. Met hele fijne penselen reconstrueer ik dan de afbeeldingen in het email. De uitdaging is het er zo authentiek mogelijk uit te laten zien.’